Phòng bệnh nấm Phytophthora trên cây có múi trong thời tiết ẩm ướt

Bệnh nấm Phytophthora là một trong những bệnh hại nghiêm trọng nhất trên cây có múi (cam, quýt, bưởi, chanh…), gây hiện tượng thối rễ, chảy gôm ở gốc và thối quả. Trong điều kiện thời tiết ẩm ướt, mưa nhiều, đất thoát nước kém, bệnh thường phát sinh và lây lan mạnh, ảnh hưởng lớn đến năng suất và tuổi thọ vườn cây.

Tìm hiểu về nấm Phytophthora

Đặc điểm

Phytophthora là nhóm vi sinh vật dạng nấm nước, có thể tồn tại trong đất và tàn dư cây bệnh dưới dạng bào tử nghỉ. Khi gặp độ ẩm cao hoặc ngập úng, bào tử nảy mầm, hình thành bào tử di động (zoospore) có khả năng bơi trong nước để xâm nhập vào rễ hoặc thân cây qua các vết thương.

Điều kiện phát sinh

Những điều kiện thuận lợi cho bệnh phát triển gồm:

• Đất ẩm ướt kéo dài, đặc biệt ở vùng trũng hoặc thoát nước kém.
• Mưa dầm liên tục hoặc tưới nước quá nhiều.
• Vết thương cơ học ở thân, gốc do làm cỏ hoặc côn trùng gây ra.
• Vườn rậm rạp, độ ẩm không khí cao, thiếu ánh nắng trực tiếp.

Tác hại cho cây

Bệnh do Phytophthora làm rễ cây bị thối, giảm khả năng hút nước và dinh dưỡng, dẫn đến cây suy yếu, vàng lá, rụng quả và năng suất giảm mạnh. Nếu không xử lý kịp thời, cây có thể chết khô từng cành hoặc toàn bộ, gây thiệt hại kinh tế lớn cho nhà vườn.

Triệu chứng nhận biết

Tùy vị trí nhiễm bệnh, Phytophthora gây ra các biểu hiện khác nhau:

Trên rễ

• Rễ tơ bị thối nhũn, vỏ rễ bong tróc, lõi rễ hóa nâu hoặc đen.
• Cây kém phát triển, lá vàng nhạt, rụng sớm, sinh trưởng chậm.

Trên cổ rễ và thân gốc (bệnh chảy gôm)

• Vỏ thân chuyển sẫm, nứt nẻ, chảy dịch nhầy màu nâu (gôm).
• Vết bệnh lan rộng quanh cổ rễ, làm vỏ tách khỏi phần gỗ bên trong.
• Khi bóc vỏ ra thấy phần mô bên trong thâm đen, có mùi hôi nhẹ.

Trên quả

• Quả xuất hiện vùng thối nâu lan rộng, nhất là ở phần tiếp xúc đất hoặc mưa bắn.
• Trong điều kiện ẩm, bề mặt vết bệnh có lớp nấm trắng mịn.

Biện pháp phòng bệnh hiệu quả trong thời tiết ẩm ướt

Biện pháp canh tác – môi trường

• Thiết kế hệ thống thoát nước tốt: Làm rãnh thoát nước giữa các hàng cây, tránh để gốc bị ngập lâu.
• Làm mô cao khi trồng mới: Giúp rễ thông thoáng, hạn chế úng.
• Không tưới quá nhiều nước, đặc biệt vào chiều tối; ưu tiên tưới nhỏ giọt hoặc tưới sớm để gốc khô nhanh.
• Phát quang cỏ dại và tỉa cành hợp lý giúp vườn thông thoáng, giảm độ ẩm.
• Tránh gây tổn thương gốc, cổ rễ trong quá trình làm cỏ hoặc bón phân.

Biện pháp chọn giống và gốc ghép

• Sử dụng gốc ghép có khả năng chống chịu tốt với nấm Phytophthora, được tuyển chọn phù hợp với điều kiện địa phương.
• Khi trồng mới, nên ưu tiên các loại gốc ghép khỏe, thích nghi tốt với đất thoát nước kém và ít bị thối rễ.
• Lưu ý không trồng lại ngay vị trí cây bị bệnh trước đó.

Biện pháp sinh học và hóa học

• Cải tạo đất bằng cách bổ sung phân hữu cơ hoai mục, nấm đối kháng Trichoderma spp. (Tham khảo link mua tại Shopee và Lazada) để hạn chế nguồn bệnh trong đất.
• Xử lý phòng bệnh định kỳ vào đầu và giữa mùa mưa bằng các thuốc đặc trị gốc phosphonate (phosphite), metalaxyl, mefenoxam hoặc oxathiapiprolin, theo khuyến cáo kỹ thuật.
• Khi phát hiện vết chảy gôm, nên cạo bỏ phần vỏ bệnh, để khô rồi quét thuốc gốc đồng hoặc dung dịch Bordeaux lên vùng tổn thương.

Biện pháp quản lý tổng hợp (IPM)

• Kết hợp các giải pháp canh tác, sinh học và hóa học nhằm vừa phòng bệnh bền vững vừa hạn chế sử dụng thuốc hóa học.
• Theo dõi thường xuyên tình trạng rễ và thân gốc, đặc biệt trong mùa mưa hoặc khi độ ẩm đất cao.
• Tăng cường bón phân cân đối, bổ sung kali và canxi để cây khỏe mạnh, tăng sức chống chịu.

Trong điều kiện thời tiết ẩm ướt, bệnh nấm Phytophthora là mối đe dọa lớn đối với cây có múi. Tuy nhiên, nếu người trồng chủ động áp dụng đồng bộ các biện pháp phòng ngừa, đặc biệt là thoát nước tốt, quản lý ẩm độ, chọn giống chống chịu và xử lý phòng định kỳ, có thể kiểm soát hiệu quả bệnh này. Một vườn cây khỏe mạnh, rễ phát triển tốt sẽ là nền tảng vững chắc giúp duy trì năng suất cao và ổn định lâu dài cho nhà vườn.